ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ &  ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

Η Ελληνική (Αστική) Σχολής της Αδριανούπολης συστάθηκε πριν το 1361, αλλά δεν έχουμε ακριβή   στοιχεία για τη λειτουργία της διότι το 1490 και το 1515 κάηκε ολοσχερώς και μαζί και τα αρχεία της.

Το 1540 όμως επαναλειτουργεί, ως παράρτημα της Μητρόπολης, στα χρόνια του Μητροπολίτη Ιωάσαφ, το μεγάλο ενδιαφέρον του οποίου αποτυπώνεται ανάγλυφα σε επιστολή του[1] προς τον Ιω. Ζυγομαλά, πρώτο Διευθυντή της Σχολής, στις 18-5-1550.

Το 1711, όταν ήταν Μητροπολίτης ο Αθανάσιος ο Αδρια-νουπολίτης, χτίζεται  ιδιαίτερο οίκημα απέναντι από τη Μητρόπολη και η σχολή αναβαθμίζεται και λειτουργεί ως Ελληνικό Γυμνάσιο.

Τέλος, μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, χτίζεται εκ θεμελίων «επιβλητικό και καλλιμάρμαρον» κτίριο, στο ίδιο μέρος που ήταν η Ελληνική Σχολή. Αρχιτέκτονας είναι ο Κ. Δημάδης, ο ίδιος που είχε φιλοτεχνήσει και τη Μεγάλη τον Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη. Για την ανέγερση του Ελληνικού Γυμνασίου, όπως ονομάζεται πλέον, δαπανώνται 3.500 οθωμανικές λίρες, τις οποίες κατέβαλαν ομογενείς και φιλέλληνες και η Ελληνική Κυβέρνηση. Στην ανέγερση του κτιρίου συνεισέφερε και ο Γενικός διοικητής Ρεούφ Πασάς, πληρώνοντας τα οικοδομικά υλικά.

 

Το 1819, στα χρόνια του Μητροπολίτη Δωρόθεου Πρώϊου, η Σχολή αναδιοργανώθηκε και τη διεύθυνσή της ανέλαβε ο Στέφανος  Καραθεοδωρής, ο οποίος στην ομιλία του, επί τη αναλήψη των καθηκόντων, τόνιζε την ανάγκη σχηματισμού βιβλιοθήκης και πρότεινε λύσεις[2]. Τον διαδέχθηκαν οι  Σαράντης Αρχιγένης (1820) και Γρηγόριος Μιχαήλογλου (1821).

Ο  Μαργαρίτης Βερόνης, σχολάρχης έως το 1833, υπήρξε ο ιδρυτής της Βιβλιοθήκης της Ελληνικής Κοινότητος Αδριανουπόλεως, η οποία «λιθόκτιστος λειτουργούσε, πλέον, στο μέσον της μεγάλης αυλής της Σχολής».     

Στην βιβλιοθήκη πρόσφεραν βιβλία και πολλοί ιερείς, λόγιοι, έλληνες δωρητές και φιλέλληνες.

Βιβλιοθήκη υπήρχε και στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο (εκπαιδευτήριο θηλέων), αλλά είχε και ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπόλεως, τουλάχιστον από το 1881[3], όμως το 1905, στη μεγάλη πυρκαγιά της πόλης,  καταστράφηκε. Από το 1906 έως το 1923 έγινε μικρή προσπάθεια ανασυγκρότησης της βιβλιοθήκης, αλλά πλέον ο Σύλλογος απέκτησε περισσότερο ψυχαγωγικό χαρακτήρα.

Το 1922  «κατά την εκκένωσι της Αδριανουπόλεως ο Μητροπολίτης Παλύκαρπος και οι Δημογέροντες Κωνστ. Ορ­φανός και Γαβριήλ Αποστολίδης συσκεύασαν όλα τα ιερά κειμήλια τον Μητροπολιτικού Ναού, όλα τα κειμήλια των άλλων Εκκλησιών της πόλεως και των προαστείων, καθώς και τη περίφημη και πλουσιότατη σε βιβλία και χειρόγραφα Βιβλιοθήκη του Γυμνασίου. Όλα τα ανωτέρω πολύτιμα αντικείμενα μεταφέρθηκαν από τους Δημογέροντας Κωνστ. Ορφανό και Χριστόφορο Πανταζίδη στας Αθήνας και τοποθετήθηκαν σ' ένα υπόγειο της Ακαδημίας σε κιβώτια και σφραγίστηκαν με λευκές ταινίες… Η Βιβλιοθήκη της Κοινότητας της Αδριανουπόλεως παραδόθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Αθηνών, μαζί με τα μεγίστης σημασίας χειρόγραφα, τα οποία είχαν εξετασθεί άλλοτε στην Αδριανούπολη από το γνωστό Βυζαντινολόγο Κρουμπάχερ, ο οποίος και τα κατέγραψε σε ιδιαίτερο βιβλίο…», γράφει ο Πέτρος Αξιώτης.

Κατόπιν τα κιβώτια των κειμηλίων μεταφέρθηκαν στο Βυζαντινό μουσείο, ενώ τα βιβλία παρέμειναν στην Εθνική βιβλιοθήκη. Κειμήλια όμως και βιβλία βρέθηκαν και στο μουσείο Μπενάκη…

Όταν στα 1924, ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη, ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Αδριανουπολιτών, φροντίζει για τη συγκρότηση Βιβλιοθήκης, και γίνεται ο νόμιμος αποδέκτης σημαντικού τμήματος της πνευματικής κληρονομιάς τους.

Εκτός από τη δική του συλλογή βιβλίων, σε αυτόν αποδόθηκε από την Εθνική βιβλιοθήκη, η του Ελληνικού Γυμνασίου (ολόκληρη;), που εμπεριείχε τμήματα από τις προσωπικές βιβλιο­θήκες του Πατριάρχη Κυρίλλου, του Πατριάρχη Αγαθαγγέλου, του Επίσκοπου Ναζιανζού Ιγνατίου Σαράφογλου, του Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως και λογίου Δωροθέου Πρώιου, του λογίου Εκπ/κού Χρήστου Παπαδόπουλου κλπ, κάποια βιβλία από την εν Αδριανουπόλει Κεντρική Εφορεία της Εκπαιδεύσεως, και την σχολική Βιβλιοθήκη του Ζαππείου Παρθεναγωγείου.

Την δεκαετία του 1930 η βιβλιοθήκη του Συλλόγου εμπλουτίστηκε και με τα βιβλία της Ελληνικής Κοινότητος Βάρνας.

Το 1939 ο ακριβής αριθμός των βιβλίων της Βιβλιοθήκης του Φ.Σ.Α. ήταν 4910 τόμοι.

Από το 1930 έως και το  1979, οπότε με δωρεά δόθηκε στο σύλλογο διαμέρισμα, τα βιβλία περιπλανήθηκαν αρκετά σε χώρους, που το  τελευταίο που εκπλήρωσαν ήταν η προβολή των. Η δε ταλαιπωρία της βιβλιοθήκης είχε σαν αποτέλεσμα τη φθορά και την απώλεια σημαντικού μέρους από τα πολύτιμα αυτά βιβλία.

Μετά το 1980 τα βιβλία τοποθετήθηκαν σε βιβλιοθήκες εντός του διαμερίσματος,  το οποίο υπήρξε κι έδρα του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Αδριανουπολιτών.

Τον Ιανουάριο του 2001, με απόφαση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου και συμφωνία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, έγινε η καταγραφή, συντήρηση και ψηφιοποίηση ενός σημαντικού μέρους της βιβλιοθήκης (3.500  τόμοι εκ των παλαιοτέρων). [4]

Το 2012 με απόφαση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου, μετά από πρωτοβουλία του Συλλόγου «Η Ορεστιάς» Απογόνων Καραγατσιανών - Αδριανουπολιτών, και με τη συμπαράσταση του Δήμου Ορεστιάδας, η βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε σε ανακαινισμένο κι ασφαλές κτίριο, που θα στεγάσει και την βιβλιοθήκη του Δήμου, στην πόλη της Νέας Ορεστιάδας.

          Τέλος στις 24 Ιουνίου 2012, πρώτη μέρα των Ορεστείων εκδηλώσεων μνήμης της πόλεως, θα γίνουν τα εγκαίνια της ιστορικής βιβλιοθήκης  της Ελληνικής Κοινότητας Αδριανουπόλεως στα πάτρια εδάφη.

   Γ.Ρ                                                                                     

---

[1] «Τιμιώτατε, λογιώτατε, τω όντι ρήτορ, και κατά πάντα ημέτερε, κύριε Ιωάννη Ζυγομαλά…τους δε μαθητάς προς Θεού μη αμέλει, αλλά πάση δυνάμει εν επιμελεία και καθαρά συνειδήσει σπούδασον, και τους του κελλίου καλογήρους αεί επί το κρείττον νουθέτει, αυτοί γαρ θαρρούντες θάττον αφικέσθαι, αλλ’ ούπω ίδωμεν το τέλος. Συ δε, Νικόλαε, πώλησον τα κρασία, καθ’ α σοι παρήγγειλα, και επίβλεπε τα αμπέλια και δευτέρωσον αυτά. Και συ, Δημήτριε, σπούδασον επιμελώς και επίβλεπε και το κελλίον. Συ δε, εφημέριε, βλέπε της εκκλησίας την ακολουθίαν και το κελλίον, και άπαντα τα παιδία επιμελώς σπουδασάτωσαν∙ ήδη γαρ αποστέλλω υμίν θάττον βιβλία κάλλιστα∙ Δομέστιχε, επιμελού της ακολουθίας και της σπουδής σου και μη αμέλει κτλ.» ( Κωνσταντίνος, Χ., ΚΥΡΙΑΖΗΣ. Το εν Αδριανουπόλει Ελληνικόν Γυμνάσιον. Ιούνιος 1883. Στα Θρακικά. Aθήνα: Θρακικό κέντρο, 1956. Τ. 25^ος )

[2] «Μέγα εμπόδιο μάς είναι εις την σπουδήν και η έλλειψις της βιβλιοθήκης, φθάνει το να θέλωμεν και οι πόροι είναι έτοιμοι, υποθέτοντες ποσότητά τινα αναγκαίαν εις τοιαύτην συλλογήν, ει μεν η πολιτεία όλη εδύνατο πληρώνει πολλοστόν μόνον αυτής και όχι περισσότερον τον καθ΄έκαστον χρόνο επί τούτω, από 40 χρόνους και εδώ ηθέλαμεν έχει την σήμερον την καλλίστην των αναγκαίων βιβλιοθηκών…» (Λόγιος Ερμής, 1820)

[3] Το 1881 ο Φ.Σ.Α διορίζει βιβλιοθηκάριο για τα 459 βιβλία, τα 1228 σχολικά εγχειρίδια και τα 77 συγγράμματα που διέθετε.

[4] Τα οποία σήμερα μπορεί ο οιοσδήποτε να δει στην ιστοσελίδα ΑΝΕΜΗ του Πανεπιστημίου Κρήτης : http://anemi.lib.uoc.gr