Αγγλικός τύπος και Αδριανούπολη το 18ο και 19ο αι. (μέρος Α)

Ένας πολύ ιδιαίτερος χώρος διερεύνησης της ιστορίας είναι οι εφημερίδες και τα περιοδικά ενημέρωσης, που κυκλοφορούσαν από τις αρχές του 18^ου αι. (1700+)[1] στην Ευρώπη, αφού πρώτα με την εξέλιξη της τυπογραφίας κατέστη δυνατή η εκτύπωση πολλών αντιγράφων. Οι εφημερίδες λοιπόν έφερναν τα νέα στο κάθε ένα συνδρομητή με προσωπικές διηγήσεις ή αλληλογραφία απεσταλμένων, αντιπροσώπων κι αργότερα και συνδρομητών.

 Στις αγγλικές εφημερίδες, από τη δεύτερη δεκαετία του αιώνος  αυτού, έχουμε αναφορές για την Αδριανούπολη (συγκεκριμένα 25 σε ισάριθμες εφημερίδες, για το διάστημα 1700-1720) λόγω της σημαντικότητας αυτής της πόλης ως η δεύτερη πόλη της Οθωμανικής αυτοκρατορία (πρώην πρωτεύουσα 1364- 1453) και εμπορικό κόμβο από την Ευρώπη προς της Κωνσταντινούπολη, πράγμα που το επιβεβαιώνει και το πέρασμα από εκεί (1872: σιδ. σταθμός στο προάστιο του Καραγάτς) του σιδηροδρόμου που ενώνει Βιέννη- Βασόρα, αλλά και των γεγονότων που συνέβαιναν γύρω της.

Στο αφιέρωμά μας αυτό θα κάνω αναφορά στις παρακάτω δύο αγγλικές εφημερίδες- περιοδικά:

Η μία επιλέχτηκε διότι είναι η πρώτη αγγλική εφημερίδα που αναφέρεται στη Αδριανούπολη και συγκεκριμένα πρόκειται για την Newcastle Courant που εκδόθηκε, το Σάββατο 08 Σεπτεμβρίου 1711.

Αποτελείται από τέσσερεις σελίδες και στη δεύτερη σελίδα αναφέρεται η Αδριανούπολη, ως μέρος σχετικής ειδησεογραφίας που ξεκινά από την πρώτη σελίδα κι ενημερώνει για τις συγκρούσεις του ρωσικού στρατού (μοσχοβίτες- Μuscovites) με τους Τούρκους. Συγκεκριμένα λέγει : «ο στρατός των Μοσχοβιτών βαδίζει από το συντομότερο δρόμο στην Πολωνία, ο τουρκικός στρατός χωρίστηκε και βαδίζει πίσω στην Αδριανούπολη …» Αποτελεί λοιπόν σημαντικότατο στοιχείο αναφοράς στην Αδριανούπολη από το 1711 σε επίσημο, λαϊκό έντυπο, από τα πρώτα ευρείας κυκλοφορίας.

 Η δεύτερη είναι από εφημερίδα του 1854, μέσα του 19^ου αι. όπου πλέον οι αναφορές στην Αδριανούπολη είναι πάρα πολλές[2].

Συγκεκριμένα πρόκειται για την Leeds Intelligencer,  από το West Yorkshire, που εκδόθηκε το Σάββατο 08 Ιουλίου 1854, έχοντας 8 σελίδες κανονικής έκδοσης και επιπλέον 4 σελίδες συμπλήρωμα.

Στην πρώτη σελίδα του συμπλη-ρώματος, μαζί με μία υπέροχη γκραβούρα της Αδριανούπολης, υπάρχει το παρακάτω σημαντικότατο αφιέ- ρωμα, καθώς σ΄αυτό δίδονται (κοινοποιού- νται και σε Άγγλους από το 1854) σημαντικότατες πληροφορίες όπως ο πληθυσμός της, η παλιά ονομασία Ουσκουδάμα κλπ. :

 ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ

Η δεύτερη πόλη της Ευρωπαϊκής Τουρκίας βρίσκεται στη Μαρίτσα, τον αρχαίο Έβρο, ο οποίος εδώ ενώνεται με τον Τούντζα και τον Άρδα, 41-44 γεωγρ. πλάτος και 26-34 γεωγρ. μήκος, 135 μίλια βορειοδυτικά από την Κωνσταντινούπολη και 88 μίλια νοτιοανατολικά της Φιλιππούπολης.

Πήρε το όνομά της από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό, ο οποίος την ανακαίνισε και τη στόλισε, όπως έκανε με πολλές άλλες πόλεις των κτήσεών του. Η Αδριανούπολη επεκτείνεται ομαλά προς τα πλάγια μικρού λόφου από τις όχθες του Έβρου και του Τούντζα και έχει περίπου 5 μίλια περιφέρεια. Η πόλη επίσης κυκλώνεται από παλιά τείχη, που πλαισιώνονται από 12 πύργους και με 11 πύλες. Το κεντρικό και παλαιότερο κομμάτι της πόλης περικυκλώνεται από τείχο με παλιές πέτρες, ο οποίος χτίστηκε από τους Έλληνες…Οι δρόμοι είναι στενοί, ακανόνιστοι και ο αριθμός τους είναι 49. Υπάρχουν μπάνια και πηγές που όλες συνδέονται με υδραγωγείο.

Ο αριθμός των κατοίκων είναι περίπου 100.000, από τους οποίους 50.000 είναι Έλληνες.

Ένα από τα τζαμιά, αυτό του Σουλτάνου Μουράτ Α΄, ήταν κάποτε χριστιανική εκκλησία και ένα άλλο έχει μεγάλη ποσότητα πορφύρας στην κατασκευή του, αλλά το μεγάλο καύχημα της πόλης είναι το τζαμί του Σελίμ Β΄, το οποίο χτίστηκε από υλικά που φέραν από κατεδαφίσεις της Αμμοχώστου της Κύπρου. Αποτελείται από ένα μεγάλο διαμέρισμα, σαν θέατρο, που τελειώνει σε τρούλο και έχει 4 κανονικούς μιναρέδες, που έχουν τρία διαφορετικά μπαλκόνια, στα οποία φθάνει κανείς με τρεις κυκλοειδείς σκάλες, οι οποίες ξεχωριστά κυκλώνουν κάθε ένα, και ανεβαίνει προς το ψηλότερο μπαλκόνι μετά από 377 σκαλιά.

Η πιο σπουδαία κατασκευή της Αδριανούπολης είναι το παζάρι του Αλή πασά, κοντά στο τζαμί του Σουλτάνου Σελίμ. Είναι ένα τούβλινο κατασκεύασμα με τόξα, που φτιάχτηκαν από κόκκινα κι άσπρα τούβλα διαδοχικά. Η είσοδος είναι με πόρτα στις δύο άκρες και στα πλάγια με 4 άλλες. Έχει μήκος 300 πόδια. Τα πιο ανεκτίμητα πράγματα όπως σάλια, κοσμήματα, μουσελίνες κλπ. Πωλούνται στο παζάρι. Πολλά ίχνη από ρωμαϊκά κτίσματα μπορεί να δει κανείς στην Αδριανούπολη.

Το ποτάμι Μαρίτσα οδηγεί κατά μήκος της Αδριανούπολης και συνεισφέρει στην εμπορική ανάπτυξη της πόλης. Το λιμάνι της Αίνου, το οποίο κρατά την αρχαία του ονομασία, υπάρχει στην άκρη των εκβολών του Έβρου. Στην Αδριανούπολη κατασκευάζονται μετάξι, μαλλί και βαμβάκι, έχει επίσης εγκαταστάσεις για βάψιμο και για απόσταξη ροδόσταμου κι άλλων αρωμάτων και για επεξεργασία δέρματος. Ανάμεσα στις πρώτες εξαγωγές της είναι μαλλί, δέρμα, σαπούνι, όπιο κλπ.

Η Αδριανούπολη είναι η έδρα του Έλληνα Μητροπολίτη και του Βρετανού προξένου. Μία θρακική πόλη που ονομαζόταν Ουσκουδάμα κατελάμβανε μέρος της Αδριανούπολης πριν τον εξωραϊσμό του Αδριανού. Στην πεδιάδα δίπλα στην πόλη ο Λικίνιος νικήθηκε από τον Κωνσταντίνο των Ελλήνων το 323 μ.Χ και ο Ουάλλης νικήθηκε από τους Γότθους το 378 μ.Χ.

Η Αδριανούπολη κατελήφθηκε από το Σουλτάνο Μουράτ Α΄ το 1360, κι από εκείνη τη χρονιά ως το πάρσιμο της Κωνσταντινούπολης, το 1453, ήταν η πρωτεύουσα της Τουρκικής αυτοκρατορίας και συνέχισε να είναι η περιστασιακή και αγαπημένη διαμονή του Σουλτάνου μέχρι το πρώτο τέταρτο του 18^ου αι.

Οι Ρώσοι με επικεφαλής το στρατηγό Diebitsen κατέλαβαν την πόλη στις 20 Αυγούστου του 1829. Η κατάληψη αυτή οδήγησε στη συμφωνία ειρήνης της Αδριανούπολης στις 14 Σεπτεμβρίου. Με αυτήν τη συμφωνία η Πύλη ξαναπήρε τη Βλαχία και την Μολδαβία κι όλες τις ρωσικές κατακτήσεις στη Βουλγαρία και Ρουμελία. Ο Προύθος κι ο Δούναβης (από τις εκβολές του κι από την δεξιά όχθη) έγιναν τα σύνορα μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στην Ευρώπη και μεταξύ των δύο κρατών ξεκαθαρίστηκαν επακριβώς και στις ασιατικές περιοχές. Στη Ρωσία εκτός από τα έξοδα του πολέμου της δόθηκαν εγγυήσεις και ελευθερία εμπορίου σε όλα τα μέρη της Τουρκικής αυτοκρατορίας κι επίσης σε Δούναβη, Μαύρη θάλασσα, Μεσόγειο και ελεύθερο πέρασμα στα Δαρδανέλλια (- πράγμα που θα ίσχυε- και για άλλα ευνοημένα κράτη). Επιπλέον υπήρχε διάταξη - για προώθηση- ανεξαρτησίας της Σερβίας, Βλαχίας και Μολδαβία και αναγνωρίζεται από την Πύλη η πολιτική ύπαρξη της Ελλάδας ως ανεξάρτητη πολιτεία.

Γ.Ρ

---

[1] Δειγματικά από το 1700 έως και το 1800 υπάρχουν 504 αναφορές σε ισάριθμες αγγλικές εφημερίδες για την Αδριανούπολη (Καταγραφή Γ.Ρυζιώτης – Σεπτ.2014- από the British newspaper – British Library και στην αναζήτηση adrianople ).

[2] Δειγματικά από το 1801 έως και το 1900 υπάρχουν 26.619  αναφορές σε ισάριθμες αγγλικές εφημερίδες για την Αδριανούπολη (Καταγραφή Γ.Ρυζιώτης – Σεπτ.2014- από the British newspaper – British Library και στην αναζήτηση adrianople ).